Wat is je doel?

Bezint eer je begint. Participatie lijkt soms een toverwoord geworden te zijn, maar voor je begint aan een participatietraject moet je goed nadenken over het doel ervan. Je doel bepaalt uiteindelijk hoe het traject en de participatievormen eruitzien. 

Voor je aan de hoe-vraag begint, moet je weten waarom je inwoners en stakeholders laat participeren. Houd vervolgens gedurende het opstellen van je aanpak voor participatie altijd het doel van de participatie voor ogen: ‘Realiseer ik de ambitie met deze aanpak?’

Wat wil je bereiken? 

Denk bij het formuleren van het doel goed na over wat je wil bereiken. Oftewel, stel je je eigen wensen centraal – bijvoorbeeld het vergroten van draagvlak voor de RES – of stel je als (neven)doel om het perspectief van de participanten boven tafel te krijgen en die mee te nemen in de plannen? Bovendien: wil je alleen het perspectief van de participanten hóren, of gaat de invloed van de participanten verder? De antwoorden op deze vragen hebben grote invloed op de relatie die je met participanten opbouwt en dus uiteindelijk ook voor het draagvlak. Lees meer over wat participatie kan opleveren en over wat je kan doen bij onverwachte uitkomsten in het participatieproces.  

Stel je doelen vast met de stuurgroep RES en/of verantwoordelijke wethouders en gedeputeerden in de regio. Dat zorgt voor bestuurlijk commitment. Daarnaast kun je, afhankelijk van je doel, ook met andere stakeholders je doelen vaststellen. Leg deze doelen ten slotte ook voor aan volksvertegenwoordigers. Zo kun je toetsen in hoeverre de gestelde doelen overeenkomen met de verwachtingen van inwoners.

De Handreiking RES onderscheidt vier mogelijke doelen van participatie. Deze doelen zijn opgesteld om handvaten te bieden om vooraf je participatiedoel te bepalen.  

A. Nastreven van acceptatie van de RES 

• Nadruk op informeren en communicatie over het waarom en hoe van de energietransitie en de RES 
• Schaalniveau: gemeentelijke uitvoering, content en ondersteuning kan door regio aangereikt worden 
• Doelgroep: inwoners & georganiseerde stakeholders 

Als de energietransitie nog weinig leeft of bekend is in de RES-regio, dan kan het nastreven van acceptatie door informeren een belangrijke doelstelling zijn. De regio kan hierin de ‘lead’ nemen door bijvoorbeeld een toolbox met communicatiemiddelen aan te reiken aan de gemeente. 

B. Nastreven van grotere kwaliteit van (besluitvorming over) de RES 

• Nadruk op meedenken met de RES 
• Schaalniveau: regionaal (& sub-regionaal) 
• Doelgroep: georganiseerde partijen 

De kwaliteit en haalbaarheid van de RES kan worden vergroot door ervaringen van verschillende (professionele) groepen te betrekken bij de RES. Ga na welke relevante kennis, belangen en oplossingen met betrekking tot energie en warmte aanwezig zijn in de RES-regio, zodat die benut kan worden. 

C. Verkrijgen van maatschappelijk draagvlak voor de keuzes in de RES 

• Nadruk op communicatie én meedenken met de RES 
• Schaalniveau: afhankelijk van de ambitie van de organisator van de participatie 
• Doelgroep: inwoners, bedrijven & georganiseerde partijen 

Draagvlak onder direct betrokken organisaties betekent niet automatisch draagvlak in de samenleving. Het realiseren van maatschappelijk draagvlak vereist onder meer dat inwoners bekend zijn met de energietransitie, hun ideeën en kennis hebben kunnen meegeven en weten wat er met hun input is gedaan. 

D. Nastreven van maatschappelijk eigenaarschap van de energietransitie 

• Nadruk op communicatie, meedenken én meedoen 
• Schaalniveau: (sub-)gemeentelijk 
• Doelgroep: inwoners & georganiseerde partijen 

Eigenaarschap wordt vergroot wanneer individuele inwoners en/of groepen zelf projecten kunnen initiëren die bijdragen aan de doelstellingen van de RES. 

Doelen bij de overstap naar duurzame warmte

In hoofdlijnen zijn die hierboven beschreven mogelijke participatiedoelen ook in te zetten bij het opstellen van een participatieplan dat betrekking heeft op de overstap naar een duurzamere vorm van verwarmen. 

Wel is het belangrijk om scherp te houden dat overstap naar duurzame warmte voor betrokkenen nog veel meer impact heeft dan het behalen van RES-doelstellingen. In tegenstelling tot de realisatie van hernieuwbare opwek, vereist de warmtetransitie aanpassingen aan individuele woningen en gedragsveranderingen van de bewoners, bijvoorbeeld voor wat betreft de manier waarop zij in de toekomst met energie zullen moeten omgaan. Daarnaast zijn er vaak ook financiële implicaties, zeker als woningeigenaren op eigen kosten aanpassingen moeten doorvoeren. 

Dit alles vraagt dat het opstellen van doelen, afstemmen met verantwoordelijke partijen en meenemen van omgeving met de grootste zorgvuldigheid dient plaats te vinden en gedurende proces waar nodig moet kunnen worden bijgesteld.