Hoe zit het met financiële participatie?

Participatie wordt veelal geassocieerd met de inhoudelijke betrokkenheid van inwoners en stakeholders bij het proces rondom beleid en projecten voor duurzame opwek. Naast het meepraten over het proces en het ontwerp kan ook het financieel participeren in projecten voor duurzame opwek bijdragen aan het maatschappelijke draagvlak.

Bij financiële participatie investeert de omgeving in het project en/of ervaart de voordelen van de opbrengsten van het project voor duurzame opwek. In het Klimaatakkoord staat dat er wordt gestreefd naar 50% lokaal eigendom van de hernieuwbare energieprojecten.

Hoe je lokaal eigendom kunt stimuleren, faciliteren en verankeren in beleid lees je in in het Werkblad Lokaal Eigendom.

Welke vormen van financiële participatie zijn er?

Financiële participatie van de omgeving kan op verschillende manieren worden bereikt. Voorbeelden hiervan zijn:

1. Mede-eigenaarschap, bijvoorbeeld via een energiecoöperatie;
2. Inwoners of bedrijven kunnen financieel deelnemen, bijvoorbeeld via aandelen of obligaties in een windproject of lokaal warmtebedrijf;
3. Er kan een omgevingsfonds opgezet worden. Een deel van de financiële opbrengsten winsten kunnen via dit fonds ingezet worden ten behoeve van de omgeving. Bijvoorbeeld voor natuurontwikkeling, een nieuw buurthuis of sportvelden;
4. Met een omwonendenregeling ontvangen mensen die in de directe omgeving wonen een indirect voordeel. Bijvoorbeeld met korting op stroom afkomstig uit het project of door investeringen in het verduurzamen van hun woning.

Welke vorm het meest geschikt is, is afhankelijk van het project en het type omgeving. Begin als initiatiefnemer daarom altijd met het opzetten van een proces om samen met de omgeving te kijken naar haalbare en wenselijke (financiële-)participatie.

Het is goed mogelijk dat de uitkomst een combinatie van de verschillende vormen is. Zo heeft een omgevingsfonds of omwonendenregeling voordelen voor iedereen (en dus ook de mensen met een smalle beurs) en kan mede-eigenaarschap of financieel deelnemen juist de lokale betrokkenheid vergroten.

The buzz word: streven naar 50% lokaal eigendom

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat er wordt gestreefd naar 50% lokaal eigendom van de productie van wind- en zonne-energie op land in 2030 en dat hierbij in een gebied door de partijen gelijkwaardig wordt samengewerkt in de ontwikkeling, bouw en exploitatie bij hernieuwbare opwekking. 

Lokaal eigendom wil zeggen dat inwoners/ondernemers collectief (gedeeltelijk) eigenaar zijn van de installatie van een wind- of zonnepark, meestal in de vorm van een energie-, wijk- of dorpscoöperatie, en zeggenschap hebben over (de ontwikkeling van) het project, inclusief (een deel van) de opbrengsten. Eigenaarschap houdt dus ook in dat het burgercollectief een financieel risico loopt. Er kan gekozen worden om af te wijken van het algemeen streven naar 50% lokaal eigendom vanwege lokale, projectgerelateerde redenen, bijvoorbeeld als de omgeving niet geïnteresseerd of niet in staat is om zelf te investeren en de voorkeur geeft aan een andere vorm van (financiële) participatie.

Bekijk via deze link ook de explainer video over lokaal eigendom

VOORBEELD

In een recordtijd van nog geen vier jaar hebben burgers uit Nijmegen en omgeving Windpark Nijmegen-Betuwe gerealiseerd. Het windpark, met vier windmolens, levert sinds eind 2016 duurzame energie voor ruim 7.000 huishoudens per jaar. Het project is, met windaandelen, volledig in handen burgers. Daarnaast is er een omgevingsfonds, opgericht om een positieve bijdrage leveren aan de leefbaarheid in de omgeving van het windpark. Bezoek Windpark Nijmegen-Betuwe website. 

Lokaal eigendom in de warmtetransitie via warmteschappen

Ook wat betreft warmte ontstaan er steeds meer projecten waarin bewoners zelf het voortouw nemen of zelf een warmtebedrijf starten. Zo'n lokaal warmtebedrijf wordt ook wel een 'warmteschap' genoemd. 

Er kan daarbij gekozen worden om dit volledig in eigen beheer te doen of samen te werken met gemeente en/of een marktpartij. Energie Samen ondersteunt via Buurtwarmte lokale initiatieven die hierin stappen willen zetten met kennis en uitvoeringskracht.

Meer lezen

• Stappenplan en context van Energie Samen in Handreiking Financiële participatie.
• Concrete handvaten in het Werkblad Lokaal Eigendom en het Werkblad Maatschappelijke Tender.
• Juridische en praktische bouwstenen in Juridische bouwstenen voor financiële participatie
• Mogelijkheden en voorbeeldteksten in de Menukaart Beleidskaders Lokaal Eigendom West-Overijssel juli 2021
• Position paper voor gemeenten, van NVDE, NWEA en Holland Solar ‘Maatschappelijke Tenders: een concrete handreiking als basis voor een goede samenwerking bij het ontwikkelen van duurzame energieprojecten’
• Meer informatie over (financiële) participatie in de participatiewaaier (p.6)  
• Warmteschappen: vier organisatievormen voor lokaal eigendom in de warmtetransitie 

Hulp nodig?

• Uw regio kan ondersteunen bij de organisatie van lokaal eigendom. Neem daarvoor contact op. Uw regio vindt u via regio's op de kaart 
• De Participatiecoalitie bundelt de expertise van 5 maatschappelijke organisaties. Bij hen kunnen gemeenten en regio’s terecht voor advies en ondersteuning. Neem contact op met de Participatiecoalitie