Hoe open communicatie in Diemen leidt tot vaststelling projectgebieden wind

In juni 2024 stelde de Diemer gemeenteraad vier projectgebieden voor windenergie vast, na een intensief participatieproces. Anton Mink en Markus Schmid blikken terug: ‘Ik ben fan geworden van het instrument MER.’

Ze zijn allebei vanaf de start vanuit de gemeente Diemen betrokken bij de RES: Anton Mink, senior communicatieadviseur, en Markus Schmid, beleidsadviseur energietransitie. Dat was in het begin relatief gemakkelijk, herinneren zij zich. ‘Op weg naar de RES 1.0 nam de RES-regio (Noord-Holland Zuid) het voortouw’, zegt Markus. ‘Als betrekkelijke groentjes in de RES konden wij ons toen nog verschuilen achter het regionale programmabureau. Wij maakten gebruik van hun kennis en we liftten mee in hun participatietrajecten.’ Maar na vaststelling van de RES 1.0 moesten de gemeenten zelf aan de bak. ‘Dat was echt een kantelpunt’, aldus Anton. ‘Vanaf toen lag de bal bij ons.’

Eerst positie bepalen

Een klein team rondom wethouder Matthijs van den Berg van onder andere duurzaamheid ging aan de slag om de opgaven uit de RES 1.0 voor de gemeente Diemen uit te werken. ‘We bepaalden eerst onze positie’, vertelt Anton. ‘Wat betekent de RES-opgave voor onze gemeente? Hoe verhouden wij ons daartoe? En hoe communiceren we erover met de inwoners?’ Markus: ‘Ons team bestond uit een mooie mix van enerzijds activisten die zon- en windprojecten in de gemeente wilden regelen, en anderzijds iemand als Anton, die juist vond dat we rustig en strategisch moesten nadenken over welke positie de gemeente inneemt en hoe je daarover in gesprek gaat met de inwoners. Dat was een gezonde dynamiek, die ons veel heeft opgeleverd.’

Feiten & cijfers

Projectgebieden voor windenergie

De gemeenteraad van Diemen stelde op 27 juni 2024 vier projectgebieden voor windenergie vast rond knooppunt Diemen (Diemerscheg)
De gebieden bieden ruimte voor vier windturbines van 145 meter hoog
De raad besloot ook positief over een aantal natuurinclusieve zonnevelden en zonnepanelen langs de snelwegen A1 en A9 en op geluidschermen langs de A1 (Energieroute Noord-Holland)
Duurzame projecten moeten minimaal 50% in lokaal eigendom zijn

Participatie

De gemeente voerde gedurende vijf jaar een intensief participatietraject uit met onder andere:
Zeven inwonerbijeenkomsten (tijdens de covidcrisis online)
Rondetafelgesprekken met belanghebbende organisaties
Ook inwoners van buurgemeenten werden uitgenodigd
Inspraak en zienswijzen via MER-procedure

Kenmerken participatie

Transparant proces zonder vooraf opgestelde kwantitatieve doelstellingen
Heldere en consistent volgehouden boodschap
Klein team (inclusief betrokken wethouder) ontwierp het proces en voerde het uit

Open gesprek zonder doelstellingen

In de RES 1.0 was heel Diemen min of meer aangeduid als zoekgebied voor zon en wind, aldus Anton en Markus. Markus: ‘Onze opdracht was om dat te gaan verfijnen en concretiseren’. ‘We hebben er daarbij bewust voor gekozen om een niet-politiek, op feiten gebaseerd proces uit te voeren’, vult Anton aan. ‘Met als boodschap naar de inwoners dat we gingen onderzoeken waar zon- en windenergie in onze gemeente mogelijk zou zijn, zonder daarbij kwantitatieve doelstellingen voor opwek of aantal windmolens vast te leggen. Dat betekent dat het ook mogelijk is dat er géén zon- of windprojecten in Diemen komen. Doordat we dat niet op voorhand hadden vastgelegd, konden we een open gesprek voeren.’

Eigen onderzoek van de gemeente naar de windzoekgebieden in de RES 1.0 leidde ertoe dat uiteindelijk vier mogelijke locaties overbleven. De gemeente liet geregeld zoekgebieden vervallen, onder andere vanwege natuurwaarden en uitkomsten van onderzoek, maar ook naar aanleiding van de dialoog met omwonenden en belanghebbenden. ‘We lieten daarmee zien dat we naar hen luisterden’, zegt Anton.

MER biedt gestructureerd ruimte voor inspraak

Voor de vier overgebleven windzoekgebieden liet de gemeente een milieueffectrapport (MER) opstellen. ‘Ik ben een fan geworden van het instrument MER’, lacht Markus. ‘Milieueffectrapportage is een fantastisch proces, dat op een gestructureerde manier ruimte biedt voor inspraakrondes en een zienswijzeprocedure. We hebben daar optimaal gebruik van gemaakt. Zo organiseerden we in dit kader drie informatiebijeenkomsten voor inwoners en daarnaast rondetafelgesprekken met belanghebbende organisaties, zoals buurgemeenten, de netbeheerder en belangrijke grondeigenaren zoals Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer. We kregen veel zienswijzen binnen, die we allemaal hebben verwerkt. Het mooie is dat ook de Commissie mer er nog met een professionele blik naar kijkt.’ De gemeente liet de communicatie rond het MER op de informatieavonden bewust over aan adviesbureau Antea, dat het onderzoek uitvoerde, zegt Anton. ‘Daarmee maakten we duidelijk dat de milieueffectrapportage onafhankelijk van de gemeente werd uitgevoerd.’

Consistent dezelfde boodschap uitdragen

Op basis van het MER zag het college geen doorslaggevende redenen om nu windzoekgebieden te laten afvallen. Dat, gevoegd bij het in het algemeen zorgvuldig en transparant uitgevoerde participatietraject, leidde uiteindelijk tot een positief besluit van de gemeenteraad over de windzoekgebieden. Die zijn nu als ‘projectgebieden wind’ vastgelegd in de Partiële herziening Omgevingsvisie Diemen 2040, naast een aantal projectgebieden voor zonne-energie. Ook geeft de raad duidelijke kaders mee voor het streven naar minimaal 50% lokaal eigendom bij grootschalige energieprojecten.

Een mooi resultaat na een intensief proces van vijf jaar. Welke factoren hebben hier volgens Anton en Markus aan bijgedragen? ‘Vooral het feit dat we vanaf het begin consistent en open dezelfde boodschap hebben uitgedragen’, zegt Anton. ‘We waren op alle informatiebijeenkomsten als team zelf aanwezig om uitleg te geven. Ook, of misschien wel juist, als er weerstand was. Die nemen we serieus. We hebben steeds benadrukt dat we niet willen regelen dat er windenergie komt in Diemen, maar dat we samen met de inwoners kijken waar het kan.’

Essentieel was, vindt Markus, dat een klein, hecht team vanaf het begin de kar trok. ‘We waren al die tijd met dezelfde mensen, die hier allemaal even enthousiast aan hebben gewerkt. Bijzonder was ook dat we wekelijks een kort tactisch overleg hadden met de wethouder. Die korte lijn met onze bestuurder was van onschatbare waarde.’ Ook inwoners van buurgemeenten waren uitgenodigd voor de bijeenkomsten en konden hun visie geven. ‘Natuurlijk zijn er spannende momenten geweest’, zegt Anton. ‘En je kunt nooit iedereen tevreden stellen. Maar dat we de weerstand niet uit de weg zijn gegaan en ons niet hebben verstopt, heeft zeker bijgedragen aan begrip en het open gesprek.’ ‘We kregen op de laatstgehouden informatieavond in het plaatselijke theater, zelfs een bescheiden applaus’, glimlacht Markus.

Windenergie is nodig voor energiesysteem van de toekomst

Met dat alles staan de windmolens er nog niet in Diemen. Hoe gaat het nu verder? ‘Onze projectgebieden liggen in de Diemerscheg’, zegt Markus. ‘Dat gebied ligt tussen de gemeenten Diemen, Amsterdam en Gooise Meren. Ook de gemeente Amsterdam heeft hier zoekgebieden voor wind. We zijn nu met de buurgemeenten, de RES-regio en de provincie in overleg over hoe we het ontwikkeltraject en de participatie verder vorm gaan geven.’ Hoe groot achten Markus en Anton de kans dat er daadwerkelijk windturbines komen te staan in de projectgebieden? ‘Dat valt moeilijk te voorspellen’, antwoordt Markus. ‘We hebben het hier misschien wel over een van de ingewikkeldste gebieden van Nederland. Elke vierkante meter is beschermd gebied, het is dichtbevolkt met mondige inwoners en het ligt precies tussen een aantal gemeenten in. Maar in goede samenwerking met de verschillende overheden hopen we er toch uit te komen.’

‘We kijken in Diemen naar de samenhang’, voegt Anton toe. ‘Feitelijk werken we met elkaar aan een nieuw energiesysteem, voor zowel elektriciteit als warmte, en met betrokkenheid van inwoners op basis van lokaal eigendom. Zo bereiden we ons voor op een duurzame toekomst. En daar hebben we windenergie voor nodig. Vanuit Diemen blijven we ons daar dan ook actief voor inzetten.’

Meer informatie

Pagina ‘Regionale Energiestrategie’ op de website van de gemeente Diemen

Contact

Anton Mink, senior communicatieadviseur gemeente Diemen
Anton.mink@duoplus.nl

Markus Schmid, beleidsadviseur energietransitie gemeente Diemen
Markus.schmid@diemen.nl