"Mijn denken over burgerberaden is in positieve zin veranderd"

Hij was op voorhand sceptisch over burgerberaden, bekent Jan van der Meer, sinds 2019 gedeputeerde voor klimaat en energie bij de provincie Gelderland. ‘Maar mijn denken daarover is in positieve zin veranderd,’ zegt hij, ‘onder andere na lezing van het boek Nu is het aan ons van Eva Rovers. Zij betoogt daarin dat burgers cruciaal zijn voor het oplossen van de grote uitdagingen van deze tijd.’ Met name het deliberatieve karakter van burgerberaden trok hem over de streep. ‘Wij politici proberen elkaar in verhitte debatten van onze standpunten te overtuigen. Dat lukt zelden. Deelnemers aan een burgerberaad hoeven geen standpunten te vertolken. Zij gaan op een vrije en open manier, zonder last of ruggespraak, met elkaar in gesprek om tot een advies te komen. Zo kan het een goed instrument zijn om vastgelopen discussies over grote vraagstukken vlot te trekken. Neem het stikstofprobleem. Het kabinet koos Johan Remkes om die impasse te doorbreken, maar een burgerberaad had ook gekund.’ 

Burgerberaad geeft stem aan gematigde midden 

Het Gelderse college van Gedeputeerde Staten maakte een klimaatplan waar instaat dat de provincie in 2050 klimaatneutraal moet zijn. Provinciale Staten stelden dat plan vast. Zo werkt onze representatieve democratie: volksvertegenwoordigers die we zelf kiezen, bepalen het beleid in de provincie. Wat is in dit specifieke geval dan de toegevoegde waarde van een burgerberaad? Van der Meer: ‘In de RES-regio’s in onze provincie zijn regionale energiestrategieën vastgesteld. Gemeenten moeten die nu gaan uitvoeren. Als gedeputeerde wil ik hen daar graag bij helpen. Maar ik merk dat veel wethouders worstelen met de uitvoering van de energietransitie, nu die zich onder andere vertaalt in concrete windparken en zonnevelden. Gemeenteraden deinzen terug, heen en weer geslingerd tussen fervente voorstanders en felle tegenwind. De meer gematigde middengroepen hoor je daarbij niet. Een burgerberaad kan hen een stem geven en in die zin een waardevolle aanvulling zijn op wat wij als provinciebestuur doen.’ 

Goede afspiegeling 

Deelnemers aan een burgerberaad – in Gelderland bestaande uit een panel en een forum – worden geloot, niet gekozen. Is dat wel democratisch? ‘Let wel: het burgerberaad bestuurt niet de provincie’, zegt Van der Meer. ‘Daar hebben we mensen voor gekozen. Dat is een belangrijk onderscheid. Het burgerberaad bestaat náást de representatieve democratie: het geeft advies aan het provinciebestuur en de gekozen volksvertegenwoordigers, die uiteindelijk de besluiten erover nemen. Dat is dus volstrekt democratisch. Het provinciebestuur heeft in Gelderland het doel bepaald van het klimaatbeleid. Het burgerberaad geeft advies over de weg waarlangs we dat doel gaan bereiken.’ Het gewogen loten van deelnemers aan een burgerberaad heeft overigens een belangrijk voordeel, vindt Van der Meer. ‘Door de manier waarop je de loting aanpakt, zorg je voor een goede afspiegeling van de samenleving, qua regio, geslacht en ook scholing. Bestuurders en volksvertegenwoordigers zijn tegenwoordig bijna allemaal hbo- of universitair opgeleid. Praktisch geschoolde mensen herkennen zich daar niet in. Inwoners zien in een burgerberaad mensen zoals zij. Dat kan helpen het vertrouwen in politiek en bestuur te herstellen. Zo kan een burgerberaad de representatieve democratie zelfs versterken.’

Burgerforum duikt in dilemma’s bestuurders 

Intussen is in Gelderland het burgerpanel – een grootschalige digitale raadpleging – afgerond. In vervolg daarop verdiepen 150 inwoners zich dit najaar in een burgerforum vier dagen lang intensiever in dilemma’s rond klimaat en energie. De uitkomsten van panel en forum vormen samen een zwaarwegend advies aan de provincie. Gedeputeerde Van der Meer trapte de eerste bijeenkomst af. Wat verwacht hij van het burgerforum? ‘De startbijeenkomst geeft mij het vertrouwen dat we straks een gedegen advies krijgen’, zegt hij. ‘Ik noemde de deelnemers bij de opening uitverkorenen uit de Gelderse bevolking. Zo voelde het ook echt. Ik zag een enthousiaste groep mensen die het duidelijk leuk vond om te gaan meedenken over de klimaatplannen van de provincie.’ 

In het burgerpanel kozen inwoners vooral voor meer populaire maatregelen, zoals inzetten op verminderen van energiegebruik van bedrijven, stimuleren van zon op dak en duurzamer maken van bestaande woningen. Er was minder enthousiasme voor wind- en zonneparken. ‘Daarom is het goed dat nu nog het burgerforum volgt’, aldus Van der Meer. ‘Daar duiken inwoners heel concreet in de dilemma’s waar wij als bestuurders knopen over moeten doorhakken. Want je kunt een windpark wel niet mooi vinden, maar wat doe je als je weet dat zo’n park wel heel veel schone energie oplevert? Ik ben benieuwd wat dat uiteindelijk gaat betekenen voor het eindrapport, dat begin volgend jaar uitkomt. Vlak daarna zijn er Provinciale Statenverkiezingen. Ik hoop en verwacht dat het advies een belangrijke rol gaat spelen in het debat tussen de nieuw gekozen Statenleden. Zij zijn uiteraard niet verplicht om het helemaal over te nemen. Maar als zij iets níet overnemen, moeten zij dat wel heel goed onderbouwen.’ 

Open en vrij delibereren 

Van der Meer vindt het burgerberaad ook spannend. ‘Er wordt van alle kanten naar ons gekeken. Wij zijn de eerste provincie die op deze manier een burgerberaad uitvoert. Ook landelijk is er belangstelling: minister Jetten voor Klimaat en Energie ziet ons als voorbeeld voor een mogelijk landelijk burgerberaad over klimaat. Dat voelt als een zware verantwoordelijkheid. Als wij het verprutsen, komt het instrument in een kwaad daglicht te staan.’ Van der Meer volgt het burgerforum, maar is er, los van de aftrap, verder niet bij aanwezig. Ook leden van Provinciale Staten zijn er niet bij, maar zij kunnen één van de bijeenkomsten wel digitaal volgen. ‘Dat is een bewuste keuze’, zegt de gedeputeerde. ‘Wij moeten natuurlijk zichtbaar zijn en interesse tonen. Maar inwoners moeten tegelijkertijd open en vrij kunnen delibereren, niet gehinderd noch gestuurd door bestuurders en politici met hun opvattingen. Ik heb er alle vertrouwen in dat dat goed komt. We hebben een professionele organisatie neergezet. Zo is er bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon voor als mensen zich onheus bejegend voelen of niet voldoende hun zegje kunnen doen. We nemen het zeer serieus. Dat moet ook, want als je het maar half doet, kun je het beter niet doen.’ 

Meer informatie 

Gelders Burgerberaad Klimaat
Uitkomsten burgerpanel ‘Een raadpleging ter voorbereiding van het Gelders burgerforum Klimaat’
 

Navigatie

Overzichtspagina Gelders Burgerberaad Klimaat en de reguliere democratie
Verhaal 1: "Landelijke wetgeving nodig voor vergoeden participatie"
Verhaal 2: "Mijn denken over burgerberaden is in positieve zin veranderd"
Verhaal 3: "Goed als een burgerberaad signalen afgeeft die wij hebben gemist"