‘Zet vanaf het begin in op 50% lokaal eigendom’

Zonnepark Fledderbosch, vlak bij het Groningse Ten Boer, komt voor 50% in handen van de lokale omgeving. ‘Daar hebben wij als overheden via een inspanningsverplichting voor de initiatiefnemer vanaf het begin op aangestuurd’, vertelt Eppie Silvius, beleidsmedewerker bij de provincie.

Feiten en cijfers

Zonnepark Fledderbosch (Groningen)

• Oppervlakte: 93 ha, waarvan 63 ingericht met ‘zon’
• Grondeigenaar: Waterschap Noorderzijlvest
• Productie: 76 GWh per jaar
• Geplande start bouw: 2023

Participatie

• Samenwerking tussen 6 partners: waterschap, gemeente, provincie, Ecorus, Energiecoöperatie Ten Boer, Bronnen VanOns
• Doel: 50% lokaal eigenaarschap, draagvlak
• Soort participatie: proces- en financiële participatie
• Aanpak: energiecoöperatie, maatwerkmethode, keukentafelgesprekken
• Trede participatieladder: meebeslissen

Waterschap Noorderzijlvest werkt aan verduurzaming en wil dat doen in nauwe samenwerking met de naaste omgeving. Toen het waterschap dan ook met projectontwikkelaar Ecorus het initiatief nam voor een zonnepark op een voormalig slibdepot bij Garmerwolde (toen gemeente Ten Boer, nu gemeente Groningen), stond vanaf het begin vast dat de lokale omgeving daarvan zou meeprofiteren. ‘Dat past helemaal in het streven van de provincie Groningen om bij duurzame projecten in principe 50% lokaal eigendom te borgen, zodat inwoners niet alleen de lasten, maar ook de lusten ervan ervaren’, vertelt Eppie Silvius. Hij werkt sinds 2018 bij de provincie als beleidsmedewerker grootschalige zonne-energie en is sindsdien betrokken bij de ontwikkeling van zonnepark Fledderbosch.

Energiecoöperatie

In goed overleg met gemeente en provincie bepaalden het waterschap en Ecorus dat de projectontwikkelaar voor 50% eigenaar zou worden van het zonnepark, en de lokale omgeving voor de andere 50%. Maar hoe voer je dit lokaal eigenaarschap vervolgens uit? ‘Dat kan op verschillende manieren’, zegt Eppie. ‘Ten Boer heeft een enthousiaste energiecoöperatie die dat wilde oppakken. Wij hebben vanaf het begin van dit proces met de betrokkenen keukentafelgesprekken – in Groningen noemen we dat maatwerkgesprekken – gevoerd. Uit die gesprekken kwam naar voren dat de coöperatie behoefte had aan ondersteuning bij het vormgeven van het lokaal eigendom. Daarop hebben we Bronnen VanOns gevraagd om de energiecoöperatie Ten Boer hierin te vertegenwoordigen. Bronnen VanOns is als ontwikkelaar speciaal opgericht om energiecoöperaties te ondersteunen bij het optimaal profiteren van lokaal eigendom.’

Inspanningsverplichting

Bij de ontwikkeling van zonnepark Fledderbosch heeft participatie met de omgeving dus vanaf het begin vooropgestaan. Volgens Eppie is dat een voorwaarde om het ook daadwerkelijk van de grond te krijgen. ‘Waarbij je zo concreet mogelijk moet zijn. Niet je afvragen wat je met participatie gaat doen, maar meteen aansturen op 50% lokaal eigendom. Belangrijk daarbij is dat je als betrokken overheden goed contact met elkaar houdt en op één lijn zit. Als dat niet zo is, sta je bij de projectontwikkelaar direct al met 1-0 achter. Je kunt als overheid bij de vergunningverlening 50% lokaal eigendom niet als eis stellen, maar je kunt de ontwikkelaar daartoe wél een inspanningsverplichting opleggen. Zo hebben wij dat gedaan en we hebben ons doel daarmee bereikt. Fledderbosch is het eerste voorbeeld in de provincie Groningen waar dit op zo grote schaal is geborgd.’

Projectfinanciering

Hoe gaan de inwoners van het lokaal eigendom profiteren? En hoe is de projectfinanciering geregeld? ‘Dat zijn goede vragen’, zegt Eppie. ‘Maar die kan ik nu nog niet beantwoorden. De energiecoöperatie vertegenwoordigt de lokale omgeving, het is aan hen om samen met de gemeente te bepalen hoe de lokale samenleving er voordeel van heeft. Dat kan op allerlei manieren. Van het aanleggen van fietspaden in het dorp of het opknappen van het dorpshuis tot het leveren van goedkopere stroom voor omwonenden. Wat betreft de projectfinanciering: daarover zijn we nog met Bronnen VanOns in overleg. Er zijn tientallen miljoenen euro’s aan projectgeld nodig, waarvan een fors bedrag voor rekening van de energiecoöperatie komt. We onderzoeken wat daarvoor de mogelijkheden zijn en of we bijvoorbeeld met een fonds vanuit de provincie zouden kunnen helpen.’

Borgen van verschillende belangen

Aan het bereiken van het participatiedoel ‘50% lokaal eigendom’ wordt op deze manier voldaan in Ten Boer. Maar hoe zit het met het borgen van andere belangen? Is de omgeving bijvoorbeeld ook betrokken bij doelen als behoud van landschappelijke en ecologische waarden? ‘Zeker’, bevestigt Eppie. ‘Daarvoor heeft bureau Over Morgen in de beginfase een participatietraject uitgevoerd met omwonenden en andere geïnteresseerden, via het organiseren van inloopavonden en keukentafelgesprekken. Het park zal goed in het landschap passen en bijdragen aan versterking van de ecologie, bijvoorbeeld door ruimte te scheppen voor akker- en weidevogels. Ook dat draagt, net als het lokaal eigendom, bij aan draagvlak.’

Lessons learned

Intussen is de vergunning voor de bouw van het park verleend. Afhankelijk van een aantal ontwikkelingen, onder andere rond netaansluiting, kan de bouw begin 2023 starten. Wat zijn voor Eppie de ‘lessons learned’ van dit project? ‘Samengevat zie ik drie voorwaarden die cruciaal zijn voor succesvolle participatie. Allereerst: zet vanaf het begin in op 50% lokaal eigendom, en maak daarbij als vergunningverlener gebruik van de mogelijkheid een inspanningsverplichting op te leggen. Ten tweede: werk als overheden goed samen. En zorg ten derde dat elke betrokken partij in volstrekte gelijkwaardigheid kan doen waar hij goed in is. De kracht van de projectontwikkelaar is om te zorgen voor een goede businesscase. De lokale partij is belangrijk voor het ontwikkelen van draagvlak en het investeren in leefbaarheid en duurzaamheid in de omgeving. Als je gelijkwaardig samenwerkt, benut je de kracht van elke partner optimaal.’

Wat was er lastig?

Zijn er ook nog tegenvallers of moeilijkheden? Eppie: ‘Wat ik lastig vind is de vraag in hoeverre een energiecoöperatie echt representatief is voor de inwoners van een gemeente. In zo’n coöperatie zitten toch vooral geïnteresseerden, die daar tijd voor hebben en die vaak wat ouder zijn. Tweede lastige punt is hoe je als lokale gemeenschap het geld voor de projectfinanciering bij elkaar krijgt. Daar zijn wij nog niet helemaal uit, maar dat is natuurlijk wel een cruciale vraag.’

Meer weten

Informatie over zonnepark Fledderbosch
Energiecoöperatie Ten Boer
Bronnen VanOns

Contact

Eppie Silvius, provincie Groningen
e.a.m.slivius@provinciegroningen.nl