Hoe de buren van Windpark Nijmegen-Betuwe vrienden werden

Financiële participatie in projectfase

Wie ter hoogte van afslag Elst over de A15 rijdt, ziet ze staan: de vier molens van Windpark Nijmegen-Betuwe, 100% in bezit van Energiecoöperatie WPN. Initiatiefnemer Alex de Meijer vertelt hoe je een windpark van de grond krijgt met lokaal eigendom én draagvlak.

Feiten en cijfers

Windpark Nijmegen-Betuwe

Eigendom windpark: 100% Energiecoöperatie WPN
Opgesteld vermogen: 10 MW
Stroomproductie: circa 7.000 huishoudens
Grondeigendom: gemeente Nijmegen

Participatie Energiecoöperatie

Doel: financiële (risicodragende) participatie
Aantal coöperanten: 1.013
Prijs per aandeel: 250 euro
Maximum aantal aandelen per coöperant: 80

Participatie omwonenden

Doel: draagvlak creëren
Werkvormen: inloopavonden, bewonersplatform, omgevingsfonds, omwonendenregeling

Op 6 december 2012 melden Volkert Vintges en Alex de Meijer (Natuur en Milieu Gelderland) zich met windparkontwikkelaar Pim de Ridder bij de Nijmeegse wethouder Jan van der Meer. Energiebedrijf Eneco heeft kort daarvoor, om diverse redenen, afgezien van het ontwikkelen van een windpark langs de A15. Vintges, De Meijer en De Ridder stellen de wethouder voor dat zij het windpark coöperatief gaan ontwikkelen. Ze hebben een offerte bij zich, al moet de coöperatie nog opgericht worden. ‘De gemeente, als grondeigenaar, gaf ons toestemming’, blikt Alex terug. ‘Onder voorwaarde dat een professionele ontwikkelstichting het windpark, samen met de nog te starten coöperatie, zou gaan realiseren.’

Ontwikkelstichting en coöperatie

De initiatiefnemers gaan in rap tempo aan de slag. ‘We richtten de professionele stichting Wiek-II op, waarin we de kennis en ervaring bundelden van Natuur en Milieu Gelderland en windontwikkelaar Pim de Ridder. Daarnaast groeide Energiecoöperatie WindpowerNijmegen (nu: WPN) vanaf de start in mei 2013 snel: binnen de kortste keren bleken 1.013 coöperanten bereid risicodragend te investeren in het windpark, goed voor zo’n 2 miljoen euro. Samen met een achtergestelde lening van de provinciale ontwikkelingsmaatschappij, hadden we genoeg eigen vermogen om het overige benodigde geld bij de bank te kunnen lenen. De gemeente Nijmegen was bereid de bestemmingsplanprocedure en de MER vooruit te betalen.’

Omgevingsfonds

Nadat alle financiële afspraken waren gemaakt en de SDE-subsidie was toegekend, startte de bouw van het windpark in april 2016. In december van dat jaar kwam burgemeester Bruls van Nijmegen het officieel openen. Sindsdien voorziet het park via Greenchoice zo’n 7.000 huishoudens van groene stroom. De coöperanten profiteren mee via de financiële opbrengsten van het park. De omgeving wordt verfraaid dankzij het omgevingsfonds dat gevoed wordt met 1 euro per geproduceerde MWh, en waaruit elke twee jaar zo’n 40.000 euro valt te verdelen. Daarnaast is er geld voor eventuele individuele regelingen voor direct omwonenden. En het windpark is pas een begin: anno 2021 breidt de coöperatie het uit met een zonnepark. In de toekomst moet het een heus energielandschap worden, met mogelijk innovatieve opslag van elektriciteit.

Apart traject voor omwonenden

Welke tips heeft Alex voor initiatiefnemers die ook zo succesvol een wind- of zonnepark met lokaal eigendom willen neerzetten? ‘Ik ben trots op wat we in Nijmegen hebben bereikt’, zegt hij. ‘Maar het is zeker niet allemaal probleemloos verlopen. Net als veel startende coöperaties hebben ook wij te maken gehad met interne fricties en daarnaast weerstand bij omwonenden. Lokaal eigendom is geen garantie voor draagvlak. Want coöperanten zijn lang niet altijd de mensen die naast het windpark wonen. In de GroenLinks-bubbel van Nijmegen-Oost valt het heel goed als je participeert in een windpark. Maar het park heet niet voor niets ‘Nijmegen-Betuwe’, want het ligt aan de noordkant van Nijmegen, vlak bij het dorp Oosterhout en de buurtschappen Reeth en Ressen. De meeste bewoners daar participeren níet in de coöperatie, maar juist voor hen willen we goede buren zijn. Een belangrijke les is dus: organiseer altijd een apart traject voor en samen met omwonenden.’ Bekijk ook het filmpje over het draagvlak voor deze windmolens.

Democratisch meebeslissen

Dat betekende in Nijmegen: veel praten met de buurtbewoners. Op inloopavonden, bij het in de betrokken woonkernen opgerichte bewonersplatform en - heel belangrijk - informeel, met een biertje erbij. ‘Daarnaast profiteren de buurtbewoners van het omgevingsfonds, waaruit we begin 2021 verschillende initiatieven van vrijwilligers konden financieren, zoals bijvoorbeeld de vergroening van een plein, behoud van een kersenboomgaard en de activiteiten van een wijktheater’, zegt Alex. ‘Sommige inwoners hebben we individueel financiële vergoeding geboden, bijvoorbeeld omdat ze hinder ondervonden van slagschaduw. Want een windmolen geeft overlast, dat moet je niet ontkennen. Dankzij onze intensieve contacten zijn de inwoners van Reeth, die het park eerst wilden tegenhouden, goede vrienden geworden. Een aantal van hen heeft zelfs de individuele vergoeding die ze kregen, bij elkaar gelegd om daarvan een zonneparkje in de buurt aan te leggen. Dat is toch prachtig?’ Toch is ook op deze manier weerstand niet te voorkomen, denkt Alex. ‘De enige manier waarop dat kan, is om niet op één locatie te beginnen, maar de lokale omgeving democratisch te laten meebeslissen over de locaties en randvoorwaarden voor wind- of zonneparken. Benut dus de mogelijkheden die de RES daarvoor biedt.’

Wees transparant

Twee andere lessen wil Alex nog delen. De eerste: wees transparant buiten, maar ook binnen je coöperatie. ‘Door financiële tegenvallers hebben wij de coöperanten de afgelopen twee jaar geen rendement kunnen uitbetalen. Coöperanten hebben daar terecht kritische vragen over gesteld. Want onze leden zijn gedreven door duurzame idealen, maar het rendement is ook van belang. Het gaat om incidentele tegenvallers, die we konden zien aankomen en het gemiste rendement wordt later uitbetaald. Geen probleem dus, maar wij hadden dat wel vooraf beter moeten begroten en communiceren.’

Leden coöperatie

Bij de tweede les komt Alex terug op de omwonenden. ‘Ik had ons project nóg mooier gevonden als zij lid waren geworden van de coöperatie. Ik raad andere coöperaties aan om aandelen te reserveren voor omwonenden die in eerste instantie niet willen meedoen of naar de Raad van State gaan. Je zou zelfs kunnen afspreken dat buurtbewoners wat extra rendement krijgen. Als de bouw van het windpark definitief kan doorgaan, willen ze dan misschien alsnog meedoen. Zo niet, dan raak je de aandelen echt nog wel kwijt. Nodig dus omwonenden expliciet uit mede-eigenaar te worden. Het voelt immers een stuk minder vervelend om 25 jaar naar een molen te moeten kijken, als die van jou is.’

Meer informatie

https://www.windparknijmegenbetuwe.nl/
Handreiking ‘Wind- en zonneparken realiseren samen met inwoners’ (NMF)

Contactpersoon

Alex de Meijer, projectleider bij Natuur en Milieu Gelderland en initiatiefnemer Windpark Nijmegen-Betuwe a.de.meijer@natuurenmilieugelderland.nl